Tre ditë pasi përfundoi shqyrtimin gjyqësorë gjykata kushtetuese do të shpall sot ora 17 vendimarrjen e saj për Parkun e Butrintit. Pasurisë kombëtare e cila i ka kaluar me një marrëveshje të ankimuar në menaxhim një bordi OJF. Padia u depozitua nga deputetja Ina Zhupa, ndërsa weblajm.com mëson se gjyqtarët kanq qenë të ndarë dhe jo me votë unanime në vendimarrjen e tyre.
Edhe pse vendimarrja ende sështë publikë, disa pjesë të marrëveshjes mëson ëeblajm janë gjetur në shkelje me kushtetutën.
Njoftim vendimmarrjejeGjykata Kushtetuese e Republikës së Shqipërisë mori në shqyrtim kërkesën e jo më pak se një të pestës së deputetëve të Kuvendit të Shqipërisë, me objekt shfuqizimin e ligjit nr. 50/2022, datë 23.05.2022 “Për miratimin e marrëveshjes për administrimin e nënzonave të trashëgimisë kulturore dhe peizazhit kulturor, pjesë e Parkut Kombëtar të Butrintit, ndërmjet Ministrisë së Kulturës dhe Fondacionit për Menaxhimin e Butrintit”, si të papajtueshëm me Kushtetutën e Republikës së Shqipërisë, si dhe pezullimin e zbatimit të tij deri në hyrjen në fuqi të vendimit të kësaj Gjykate. Gjykata, pasi mori në shqyrtim paraprakisht çështjen e juridiksionit të saj, arriti në përfundimin se ka juridiksion për shqyrtimin e ligjit miratues nr. 50/2022, në kuptim të nenit 131, pika 1, shkronja “a”, të Kushtetutës. Për sa i përket marrëveshjes për administrimin e Parkut Kombëtar të Butrintit ndërmjet Ministrisë së Kulturës dhe Fondacionit për Menaxhimin e Butrintit, pavarësisht natyrës jo normative të këtij akti, Gjykata pranoi juridiksionin e saj për shqyrtimin e tij. Në këtë drejtim, Gjykata pati parasysh jo vetëm se ky akt ka veshje formale me ligj për shkak të miratimit nga Kuvendi, por edhe natyrën kushtetuese të pretendimeve të ngritura nga kërkuesi, të cilat ajo i ka konsideruar si përcaktuese të juridiksionit kushtetues. Lidhur me pretendimet e paraqitura nga kërkuesi, Gjykata vlerësoi: Për pretendimin për cenimin e parimit të ligjshmërisë, bazuar në nenin 118 të Kushtetutës, për shkak të dhënies së statutit partner strategjik të AADF-së me një akt nënligjor, Gjykata vlerësoi se nuk ka juridiksion ratione materiae për shkak të natyrës individuale të këtij akti. Për pretendimin për cenimin e parimit të kontrollit të financave publike Gjykata vlerësoi se është haptazi i pabazuar, pasi bazuar në aktet e administruara dhe qëndrimet e palëve në gjykim ajo arriti në përfundimin se nuk vihet në diskutim ushtrimi i kompetencës së KLSH-së për të kontrolluar financat publike, pavarësisht llojit të entitetit që i administron ato. Për pretendimin për cenimin e parimit të ndarjes së pushteteve dhe të autonomisë vendore, Gjykata vlerësoi se argumentet e paraqitura kanë të bëjnë me përplasje mes akteve ligjore në fuqi, për rrjedhojë nuk bëjnë pjesë në juridiksionin kushtetues. Gjykata mori në shqyrtim në themel vetëm pretendimet për cenimin e identitetit kombëtar dhe të trashëgimisë kulturore të lidhur me parimin e shtetit të së drejtës dhe të hierarkisë së akteve ligjore. Këto pretendime të kërkuesit janë mbështetur në Konventën e Parisit, sipas së cilës shteti duhet të ruajë rolin e tij parësor për mbrojtjen dhe konservimin e pasurisë së trashëgimisë kulturore, kjo e parë edhe në këndvështrimin se Parku Kombëtar i Butrintit bën pjesë jo vetëm në trashëgiminë kuturore kombëtare, për rrjedhojë është pjesë e identitetit kombëtar, por edhe në fondin e pasurisë së trashëgimisë botërore të UNESCO-s. Gjykata vlerësoi se pavarësisht transferimit të kompetencave me natyrë administrative (menaxhuese) tek Fondacioni për Menaxhimin e Butrintit, shteti vijon të ruajë atributet e tij sovrane për sa kohë që ruan pronësinë mbi këtë pasuri ashtu edhe administrimin indirekt, në përputhje me standardet dhe parimet kushtetuese. Ndërkohë, Gjykata, për të arritur në përfundimin nëse kompetencat e Fondacionit sipas marrëveshjes bien ndesh me detyrimin konventor për ruajtjen e rolit parësor të shtetit në administrimin e pasurisë së trashëgimisë kulturore kombëtare, e parë kjo në këndvështrimin e ruajtjes dhe konservimit, vlerësoi se marrëveshja, në tërësinë e saj, ka krijuar mekanizma garantues, pasi: i) së pari, Fondacionit i përket vetëm administrimi i zakonshëm i pasurisë, ndërkohë që çdo veprimtari që kalon kufijtë e administrimit të zakonshëm dhe lidhet me ndërhyrjet ruajtëse dhe mbrojtëse në këtë pasuri i përket shtetit; ii) së dyti, çdo akt i Fondacionit është subjekt i kontrollit të drejtpërdrejtë të organeve shtetërore sipas fushës së kompetencës të përcaktuar me ligj. Më konkretisht, Fondacioni nuk përjashtohet nga përmbushja e çdo detyrimi ligjor që ka sipas legjislacionit çdo entitet tjetër shtetëror apo publik, siç janë marrja e lejeve ose licencave përkatëse nga autoritetet kompetente për fillimin e punimeve ndërtimore apo ndërhyrjet ruajtëse dhe mbrojtëse në këtë pasuri, sipas marrëveshjes; iii) së treti, marrëveshja përcakton, gjithashtu, detyrimin e Fondacionit për të raportuar në mënyrë periodike për gjendjen e konservimit të pasurisë kulturore, ndërkohë që ministria ngre bordin e monitorimit, i cili mund të ushtrojë kontroll në vend për vlerësimin e gjendjes së konservimit të pasurisë. Në përfundim, për sa më sipër, Gjykata, me shumicë votash, vendosi rrëzimin e kërkesës.
Raportim i VOA më dt.21 Prill 2024
Në Tiranë, Gjykata Kushtetuese zhvilloi sot një seancë plenare në procesin e kërkuar nga një grup deputetësh për të shfuqizuar si antikushtetues ligjin mbi administrimin e Parkut Kombëtar të Butrintit.
Gjykata Kushtetuese zhvilloi sot seancën, ku administroi provat, mbylli shqyrtimin gjyqësor dhe është tërhequr për vendimmarrje.
Gjykata vendosi në janar për të riçelur seancën plenare, në mënyrë që, në dokumentat për shqyrtim të shtohej edhe Raporti i Misionit të Përbashkët UNESCO-ICOMOS për Butrintin.
Gjykata e rinisi seancën e shqyrtimit dokumentar sot nga mëngjesi me dyer të mbyllura, ndërsa Zëri i Amerikës mësoi se Gjykata administroi provat, mbylli shqyrtimin gjyqësor mbi bazën e dokumentave dhe tashmë është tërhequr për të marrë vendim, i cili pritet të dalë brenda afateve ligjore.
Një grup prej 36 deputetësh e cilëson si të papajtueshëm me Kushtetutën dhe aktet ndërkombëtare ligjin mbi administrimin e një pjese të Parkut Kombëtar të Butrintit, bazuar në një marrëveshje mes ministrisë së Kulturës dhe Fondacionit për Menaxhimin e Butrintit.
Ata e vunë në lëvizje Gjykatën Kushtetuese, e cila pasi dëgjoi palët, kërkoi edhe raportin e UNESCO-s, i cili nuk ishte publikuar, pasi pala shqiptare nuk dha pëlqimin, por u ishte dorëzuar autoriteteve në shtatorin e kaluar.
Në maj të vitit 2022 qeveria dhe Kuvendi me shumicë socialiste vendosën që Parku Kombëtar i Butrintit të administrohet nga një fondacion i krijuar prej ministrisë së Kulturës dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për Zhvillim (AADF).
Veprimtarët e shoqërisë civile dhe deputetët opozitarë protestuan me dyshimet se kjo pasuri e vendit mund të dëmtohet nga kjo mënyrë e pazakonshme administrimi.
Në raportin e monitorimit nga UNESCO shprehet shqetësim i thellë për ndryshimin e kufijve të Parkut Kombëtar të Butrintit nga qeveria shqiptare me heqjen e 600 hektarëve pa dijeninë dhe miratimin e organizatës. Ndërsa sipas një verifikimi të Zërit të Amerikës në dokumentetat zyrtare, jashtë kufijve të Parkut Kombëtar janë lënë 802 hektarë.
UNESCO-ja është kritike edhe për modelin e ri të menaxhimit të qytetit antik të Butrinit, të njohur si zona A-3 prej një Fondacioni të krijuar nga ministria e Kulturës dhe nga AADF-ja. Në raportin e monitorimit thuhet se administrimi vetëm i kësaj zone nuk përmbush kërkesat e UNESCO-s për menaxhim të integruar, që lidhet me natyrën, arkeologjinë dhe monumentet.
Misioni i UNESCO-s ka kërkuar që ministria e Kulturës të ruajë autoritetin e Shtetit Palë për Butrintin, ku organizata kërkon përgjegjësitë shtetërore në përputhje me standartet botërore të vendosura nga UNESCO.
“Marrëveshjet mes ministrisë se Kulturës, AADF-së dhe Fondacioni i ri nuk japin një zgjidhje të përshtatshme, pasi nuk janë përgjegjëse për menaxhimin e pasurisë së Trashëgimisë Botërore si të tillë”, thotë misioni i monitorimit, nga UNESCO.
Qeveria publikoi pak ditë më parë raportin e saj drejtuar UNESCO-s lidhur me Parkun Kombëtar të Butrintit, ku angazhohet të përshtasë Planin e Veprimit drejt një marrëveshje, ku ministria përkatëse të ketë përgjegjësinë dhe autoritetin mbikëqyrës për Butrintin.
Ministri e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit, Blendi Gonxhe, publikoi një reagim në emër të institucionit, të mërkurën, një ditë para seancës në Gjykatën Kushtetuese, ku theksoi se roli qendror i shtetit, jo vetëm nuk do të zbehet në formën e re administruese të një pjese të pasurisë universale, por do të jetë garantues i koherencës së mbrojtjes dhe zhvillimit të gjithë Parkut Kombëtar të Butrintit.
Por Shteti Palë nuk e ka më autoritetin për një periudhë dhjetëvjeçare në zonën A-3, ku gjendet qyteti antik, pjesa më e rëndësishme e Butrintit, pasi kjo zonë prej rreth 614,3 hektarësh do të administrohet nga një organizatë jofitimprurëse në formë fondacioni, bazuar në marrëveshjen mes ministrisë së Kulturës dhe Fondacionit Shqiptaro Amerikan për Zhvillim (AADF).
Ministria premtoi ngritjen e Komitetit të Koordinimit të Parkut Kombëtar të Butrintit për të koordinuar dhe monitoruar zbatimin e strategjive dhe politikave të konservimit dhe administrimit të pasurisë universale të Parkut Kombëtar.
Në reagim e ministrit thuhet se grupet interesit dhe komunitetet vendore mund të përfaqësohen në Bord me statusin e vëzhguesit për të rritur transparencën.
“Roli qendror i shtetit dhe përgjegjësia e tij ndaj Konventës nuk cenohen as nga forma e re e administrimit të nën-zonës A3 të Parkut nga Fondacioni për Menaxhimin e Butrintit dhe as nga Bordi i tij i drejtorëve, i cili me 100 për qind të votave punon për mbrojtjen, konservimin dhe zhvillimin e pasurisë kulturore e natyrore”, thuhet në reagimin e ministrisë.
Por ministri i Kulturës ka vetëm një votë në Bordin e Drejtorëve të Fondacionit të përbërë nga 5 anëtarë, të cilët kanë fuqinë e tyre vendimmarrëse.
Ministria e Kulturës edhe Drejtorin ekzekutiv të Fondacionit e ka përzgjedhur një shtetas të huaj të panjohur më parë për rrethet e studiuesve, arkeologëve e restauratorëve, që kanë punuar në Butrint.
Konventa e UNESCO-s, të cilën Shqipëria e ka ratifikuar në vitin 1989, e sheh krijimin e fondacioneve nga Shteti Palë me qëllim që të ftojnë donacione për ruajtjen e trashëgimisë kulturore, por jo me rol të tyre në përfaqësimin e Shtetit Palë, administrues dhe menaxhues të pasurisë botërore.
Ashtu si në raportin e qeverisë shqiptare, që iu dorëzua UNESCO-s pak ditë më parë, as në reagimin e djeshëm të ministrisë nuk përmendet heqja nga qeveria e 802 hektarëve nga Parku i Butrintit, akt që i hapi rrugë menjëherë ndërtimeve. Në raportin e monitorimit përmendet fakti që një muaj pas ndryshimit të kufijve, u dha leja për ndërtimin e një resorti.
Ministria i referohet vetëm zhvendosjes së një pjese të territorit urban të Ksamilit nga zona e mbrojtur e Parkut Kombëtar të Butrintit, por Plani i Menaxhimit parashikonte për këtë 50 deri në 150 hektarë dhe jo 802 hektarë.
Për herë të parë që nga viti 1997, kur Shqipëria u përfshi nga trazirat kaotike, Butrinti rrezikon sërish, sipas specialistëve të trashëgimisë, që të përfshihet në “Listën e Pasurive Botërore në Rrezik”.
Humbja e autoritetit të Shtetit Palë në administrimin e një pjese të pasurisë botërore, ndryshimi i kufijve të pronës pa dijeninë dhe miratimin e Komitetit të Trashëgimisë Botërore dhe zhvillimi projekteve të shpejta urbane dhe të turizmit në zonën e hequr nga Parku i Butrintit pritet të shqyrtohen nga Komiteti i Trashëgimisë Botërore, që do të mblidhet në korrik të këtij viti në Indi.
