Sipas filozofit të lashtë grek, Sokrati shkrimi i gjërave do t’i bënte njerëzit të harrojnë. Tani, mijëra vjet më vonë, ne jemi në pozitën fatlume që jemi në gjendje të diskutojmë mendimin e Sokratit pikërisht sepse ai ishte shkruar.
Komentuesit shpesh thonë, se më e mira janë fjala e shkruar, librat dhe se kompjuterët ndikojnë negativisht në të mësuarit, pothuajse për të njëjtat arsye që Sokrati ishte kundër shkrimit të gjërave: harresa, kur kujtesa është një gur themeli i të mësuarit. Ju mund të pyesni veten: Çfarë kanë njerëzit kundër teknologjive të reja?
Ndërsa gjithnjë e më shumë klasa kalojnë nga librat e printuar në ato dixhitale dhe materiale të tjera, studiuesit po shqyrtojnë ndikimin në të nxënit e fëmijëve. Fusha është e re dhe provat janë të përziera – nuk ka konsensus shkencor nëse librat apo pajisjet dixhitale janë më të mira për të mësuarin e një fëmije.
Një studim në shkollat fillore në Honduras, për shembull, zbuloi se zëvendësimi i laptopëve me tekstet shkollore tek e fundit nuk bënte ndonjë ndryshim në mësimin e nxënësve – nuk ishte as pozitiv as negativ. Por a nuk është kuptimi i përbashkët që të dyja format e të mësuarit, të shtypura dhe dixhitale, mund të jenë efektive apo jo, në varësi të individit dhe situatës? Le të gërmojmë pak më thellë.
Është e rëndësishme të merret parasysh neuroshkenca këtu, sepse ajo mund t’i ndihmojë edukatorët të zgjedhin se cilat mjete do të përdorin në faza të ndryshme të zhvillimit të një fëmije.
Dhe neuroshkencëtarët na kanë treguar se të mësuarit dhe formimi i kujtesës rilidhin fizikisht trurin.
Truri është “elastik” – ai rritet dhe krasit lidhjet midis neuroneve ndërsa ne formojmë kujtime, mësojmë dhe harrojmë. Kjo është e vërtetë në të gjitha moshat, por truri është veçanërisht elastik gjatë fëmijërisë.
Plasticiteti i trurit varet masivisht nga përvojat dhe mjedisi ynë. Studimet kanë treguar se sa më i pasur të jetë mjedisi ynë i të mësuarit gjatë fëmijërisë, aq më shumë “gjëra” mësojmë – por ne gjithashtu ndryshojmë mënyrën se si truri ynë mëson gjëra të reja për pjesën tjetër të jetës.
Shembulli më i mirë këtu është mësimi i gjuhës. Fëmijët mësojnë një gjuhë të dytë shumë lehtë në krahasim me të rriturit sepse truri i tyre është më elastik. Për më tepër, të rriturit që kanë mësuar dy gjuhë në fëmijëri mund të mësojnë një gjuhë të tretë shumë më shpejt sesa të rriturit që kanë mësuar vetëm një gjuhë në fëmijëri – truri i tyre është i stërvitur për të mësuar gjuhë.
Në anën tjetër të spektrit, privimi i ndjesive gjatë fëmijërisë ndryshon përgjithmonë trurin për keq. Fëmijët e privuar nga përvoja të ndryshme – më pak prekje dhe ndërveprim me të rriturit, për shembull, më pak pamje dhe tinguj dhe pak akses në të mësuar – mund ta kufizojnë zhvillimin e trurit. Këto ndryshime shpesh nuk mund të kthehen më vonë në jetë.
Përfitimet e përvojave më të pasura të të mësuarit
Çfarë do të thotë kjo për arsimin? Fëmijët duhet të ekspozohen ndaj sa më shumë llojeve të ndryshme të mjeteve të të mësuarit, si dixhitale ashtu edhe fizike. Mund të nënkuptojë t’i drejtoheni librave dhe shkrimit të dorës për të formuar njohuri të qëndrueshme për diçka.
Studimet tregojnë se akti i të shkruarit kërkon që truri të jetë pjesëmarrës aktiv në procesin e marrjes së shënimeve, por se truri është më pak aktiv kur shkruan, kështu që shkrimi me dorë ia shton më shumë materialin kujtesës.
Ose përdorimi i platformave dixhitale të mësimit mund të nënkuptojë një përvojë shumë më të pasur: një pasuri filmash të animuar, aplikacione arsimore të bazuara në shpërblime, klasa virtuale dhe mjete AI si ChatGPT për të motivuar studentët të mësojnë në mënyra interaktive.
Hulumtimet tregojnë se teknologjia dixhitale është efektive në rritjen e aftësive të shkrim-leximit dhe numërimit, shkathtësisë manuale dhe kujtesës së punës vizuale-hapësinore kur përdoret në një kontekst mësimor. Rezultatet e dobishme të kësaj ndikojnë në të gjitha fushat e të mësuarit të një fëmije, duke përfshirë gjuhën, shkrim-leximin funksional, matematikën, shkencën, njohuritë e përgjithshme, të menduarit krijues – lista vazhdon.
Kompjuterët: Ndikimi në shëndetin fizik dhe mendor
Ka edhe aspekte negative të lidhura me teknologjitë dixhitale. Disa studime tregojnë se kompjuterët mund të kenë një ndikim negativ në vëmendje dhe se fëmijët përdorin kompjuterët në mënyrë pasive në vend që të jenë një mjet aktiv mësimor që angazhon trurin. Por nuk është ende e qartë nëse këto ndikime negative janë afatshkurtra apo afatgjata.
Disa studime sugjerojnë gjithashtu se përdorimi i tepërt i kompjuterëve ndikon në shëndetin fizik dhe mendor. Por kjo mund të ketë më shumë të bëjë me qëndrimin në një vend për një kohë të gjatë, sesa me vetë kompjuterët. Kjo është arsyeja pse vrapimi jashtë ose gjuajtja e topit është jetike për zhvillimin e fëmijëve dhe performancën e tyre akademike gjithashtu.
Ka shumë faktorë në edukimin e një fëmije. Mjedisi i tyre në shtëpi është po aq i rëndësishëm sa materialet dhe pajisjet që përdorin për të mësuar. Një nga problemet më të mëdha në arsim është varfëria – aksesi i dobët në libra dhe kompjutera.
Kjo çështje u bë e dukshme gjatë pandemisë COVID-19 kur fëmijët me kushte jetese të pafavorshme kishin më pak akses në kompjuterë ose libra në shtëpi gjatë kohës kur shkollat ishin të mbyllura. Një studim me bazë në Mbretërinë e Bashkuar, për shembull, zbuloi se një e treta e studentëve në zonat e privuara nuk kishin akses të përshtatshëm në mjetet mësimore në shtëpi gjatë pandemisë.
Efekti ishte një rënie në performancën e tyre akademike. Rezultatet e të nxënit te fëmijët e moshës së shkollës së mesme kanë rënë vitet e fundit, dhe kjo është më shumë se çdo gjë tjetër për shkak të faktorëve socio-ekonomikë, sipas studimeve. Është një trend i parë në mbarë botën dhe është shoqëruar me akses të dobët në mjete më të pasura arsimore.
/Deutsche Welle
