“Disa duan të më pajtojnë me Al-Sisin. Unë e refuzoj këtë. Nuk do të ulem në të njëjtën tryezë me një antidemokrat,” tha presidenti turk Recep Tayyp Erdogan në vitin 2019 për homologun e tij egjiptian Abd al-Fattah al-Sisi. Ndërsa atë e quajti “vrasës”. Arsyeja është një grusht shteti ushtarak kundër Mohamed Morsit, i cili u zgjodh në mënyrë demokratike pas të ashtuquajturës Pranverë Arabe. Al-Sisi ishte komandant ushtarak në atë kohë.
Ideologjia e Vëllazërisë Myslimane Islamike e përkrahur nga Morsi, pati gjithashtu një ndikim në politikat e Erdoganit. Pas protestave në sheshin Tahrir të Kajros në vitin 2013, Erdogan përdori gjestin e Vëllazërisë Myslimane në çdo rast. Pak para zgjedhjeve lokale në vitin 2019, Erdogani e quajti kundërshtarin socialdemokrat të partisë së tij si të afërt me qeverinë e Al-Sisi: “A do të vendosim të dielën për (kandidatin tonë) Binali Yıldırım apo për Al-Sisin?”
Nga “vrasësi” në “vëlla”
Por ato kohë tani kanë kaluar. Al-Sisi dhe Erdogani u takuan në vitin 2022 gjatë Kampionatit Botëror në Katar dhe shtrënguan duart. Fotoja virale u pasua me një “diplomaci tërmeti”. Pas një tërmeti shkatërrues në Turqi në vitin 2023, Al-Sisi telefonoi menjëherë me Erdoganin, ndërsa pak ditë më vonë, ministri i Jashtëm egjiptian Samih Shukri vizitoi zonën e prekur nga tërmeti shkatërrues. Në shtator 2023, të dy presidentët u takuan gjatë samitit të G20 në Indi. Në shkurt 2024, Al-Sisi priti Erdoganin në Kajro dhe të dy udhëheqësit buzëqeshën para kamerave. Erdogan papritmas ndryshoi retorikën e tij dhe “vrasësin” e quajti “Vëllai im i respektuar”.
Tani Al-Sisi do të pritet në Ankara më 4 shtator – për herë të parë. Dy fuqitë rajonale duan të thellojnë më tej marrëdhëniet e tyre.
Izraeli i bashkon
Qëndrimi i ngjashëm i dy vendeve ndaj konfliktit izraelito-palestinez luajti një rol të rëndësishëm në afrimin e këtyre vendeve. “Lufta në Lindjen e Mesme dhe mënyra se si Izraeli po e zhvillon këtë luftë ka luajtur një rol unifikues,” thotë Celine Nasi, nga London School of Economics (LSE). Ekspertja e krahason marrëdhënien mes këtyre vendeve me një “martesë nga interesi”.
“Edhe pse të dy vendet nuk janë gjithmonë dakord, interesat e tyre janë në një linjë. Të dyja duan një armëpushim, të dyja duan tërheqjen e Izraelit nga Rripi i Gazës dhe krijimin e një shteti palestinez,” thotë Nasi.
Këtë e konfirmon edhe Gamal Abdel Gavad, politolog nga Universiteti Amerikan në Kajro. “Ekziston një marrëveshje thelbësore midis dy vendeve në lidhje me zgjidhjen e këtij konflikti,” thotë Gavad. Bashkëpunimi mes Kajros dhe Ankarasë do të lehtësojë më tej arritjen e synimeve që kanë të dyja vendet në rajon, beson ai.
Por afrimi pjesërisht përkon edhe me interesat e vetë Izraelit, thekson Mithat Rende, ish-ambasadori turk në Katar. “Në fakt, Izraeli ka dashur gjithmonë që këto dy vende të afrohen mes vete. Izraeli do që vendet me shumicë myslimane të bashkohen dhe të krijohet një front mysliman kundër Iranit,” thotë Rende.
Turqia synon të luajë një rol konstruktiv në Gaza – gjë që është e mundur vetëm me bashkëpunimin e Egjiptit. “Është e rëndësishme që marrëdhëniet me Egjiptin të jenë të mira. Për të qenë në gjendje të dërgojë ndihma humanitare në Gaza, Turqia ka nevojë për ndihmën e Egjiptit, sepse 90 për qind e kësaj ndihme dërgohet përmes pikës kufitare Rafah”, thotë Nasi.
Përfitim ekonomik për të dyja palët
Pas këtij përmirësimi të marrëdhënieve, përveç shkaqeve gjeopolitike, qëndrojnë edhe interesat ekonomike. “Ekonomitë e të dy vendeve plotësojnë njëra-tjetrën. Egjipti është i pasur me energji, ndërsa Turqia ka një infrastrukturë industriale të zhvilluar. Investitorët turq tregojnë interes të madh për Egjiptin,” thotë Rende.
“Egjipti është bërë një lojtar i rëndësishëm për sa i përket energjisë”, pohon Nasi, duke iu referuar depozitave të naftës dhe gazit – nga të cilat edhe Turqia dëshiron të përfitojë. Egjipti luan një rol kyç në “Forumin e Gazit të Mesdheut Lindor” (East Mediterranean Gas Forum), sepse Kajro është selia e kësaj organizate. Ndër vendet e tjera mesdhetare të përfshira në këtë shoqatë, janë edhe Greqia, Qiproja, Franca, Izraeli, Italia, Jordania dhe territoret palestineze – por jo edhe Turqia.
“Lajm i mirë”
Ulja e tensionit mes dy vendeve është parë nga ekspertët si një zhvillim pozitiv – jo vetëm për rajonin, por edhe për të gjithë botën. “Ky është një zhvillim i jashtëzakonshëm për të gjithë. Stabiliteti në Mesdheun Lindor është i rëndësishëm për të gjitha palët,” thotë Rende.
“Këtu bëhet fjalë për dy ushtritë më të forta dhe dy shoqëritë që konsiderohen si më të arsimuarat në botën islame. Përveç kësaj, këto vende kontrollojnë një pjesë të konsiderueshme të tregtisë globale”, thekson diplomati, duke treguar Bosforin, Dardanelet dhe Kanalin e Suezit. “Ne jemi në një kohë kur zinxhirët globalë të furnizimit po ndryshojnë. Në të ardhmen, konkurrenca midis SHBA dhe Kinës mund të shndërrohet në një konflikt. Ndërsa Turqia dhe Egjipti do të shërbejnë si baza prodhimi”./ DW
